Việc đọc sách cũng có một mục đích chung cơ bản là mục đích nhận thức vấn đề. Tuy nhiên quá trình nhận thức trong khi đọc sách lại được phân ra nhiều cấp độ khác nhau. Theo bài báo của tác giả Lê Đức Ngọc trong tạp chí Phát triển giáo dục số 2 tháng 3-4 năm 2002, có 8 cấp độ nhận thức như sau:
- Biết: ghi nhớ các sự kiện, thuật ngữ và các nguyên lý dưới hình thức mà sinh viên đã đọc được.
- Hiểu: Hiểu các tư liệu đã đọc, người học phải có khả năng diễn giải, mô tả tóm tắt thông tin thu được.
- Ứng dụng: ứng dụng được thông tin, kiến thức vào tình huống khác với tình huống đã học.
- Phân tích: biết tách từ tổng thể thành bộ phận và biết rõ sự liên hệ giữa các thành phần đó với nhau cùng với cấu trúc của chúng.
- Tổng hợp: biết kết hợp các bộ phận thành một tổng thể mới từ tổng thể ban đầu.
- Đánh giá: biết so sánh, phê phán, chọn lọc, quyết định và đánh giá trên cơ sở các tiêu chí đã xác định.
- Chuyển giao: có khả năng diễn giải, thuyết phục và truyền thụ kiến thức đã tiếp thu được cho đối tượng khác.
- Sáng tạo: sáng tạo ra những giá trị mới trên cơ sở các kiến thức đã tiếp thu được.
Tương ứng với những mục đích đọc sách nêu trên, đề tài tập trung nghiên cứu những kỹ năng đọc sách sau:

Kỹ năng lập kế hoạch đọc sách

Kỹ năng lập kế hoạch là kỹ năng cơ bản cần có khi thực hiện bất kỳ hành động nào. Kỹ năng lập kế hoạch tương ứng với hành động đọc sách có những nội dung chính sau:
- Xác định kế hoạch thời gian đọc.
- Xác định mục đích nhận thức của việc đọc.
- Xác định những điều kiện thuận lợi để có sự tập trung tốt khi đọc.
- Chuẩn bị trước những phương tiện, công cụ cần thiết cho việc đọc.

Kỹ năng đọc biết (đọc lướt)

Đọc biết nhằm tìm hiểu sơ bộ nội dung chung của cuốn sách.[5; 16] Do đó những kỹ năng đọc biết cần đảm bảo:
- Thời gian đọc ngắn.
- Biết được các ý chính của mỗi mục cần đọc.
- Nắm được mục lục của phần cần đọc.
- Xác định được những vấn đề khó, cần thảo luận hoặc nghiên cứu kỹ hơn.

Kỹ năng đọc hiểu

Có những tác giả gộp kỹ năng đọc hiểu và đọc hiểu sâu lại thành kỹ năng đọc kỹ (như tác giả Lê Khánh Bằng trong cuốn Học cách học trong thời đại ngày nay), tuy nhiên trong đề tài này chúng tôi căn cứ theo cách phân chia thành 3 mục đích nhận thức nên kỹ năng đọc hiểu và kỹ năng đọc hiểu sâu được tách riêng.
- Kỹ năng đọc hiểu có những yêu cầu chính sau:
- Áp dụng bước đọc biết trước tiên.
- Đọc đi đọc lại nhiều lần.
- Thời gian đọc lâu hơn đọc biết.
- Trình tự đọc phụ thuộc vào mục đích hiểu.
- Ghi chép thành bản tóm tắt, sử dụng ký hiệu khi đọc.
- Từ bản tóm tắt diễn giải lại được các vấn đề mà không dùng đến sách.
- Trả lời được các câu hỏi và làm được các bài tập trong sách.

Kỹ năng đọc hiểu sâu

Nhằm mục đích hiểu thật sâu sắc những gì mình đọc (đạt được các cấp độ nhận thức cao), người đọc cần áp dụng những kỹ năng đọc hiểu sâu. Đó là những kỹ năng đọc thoả mãn:
- Sau khi đọc hiểu mới thực hiện đọc hiểu sâu
- Thời gian đọc lâu.
- Trình tự đọc phụ thuộc vào cá nhân.
- Ghi chép khi đọc dưới dạng phân tích, tổng hợp, nêu đánh giá.
- Có phê phán, đồng tình, liên tưởng với những tri thức cũ khi đọc.
- Đặt được nội dung đọc vào một hệ thống các tri thức đã biết.
- Đọc thêm các sách, tài liệu khác, từ điển nhằm hiểu sâu hơn về cuốn sách, tài liệu đang đọc.
- Tự đưa ra được những tình huống, bài tập, ví dụ khác với trong sách có ứng dụng những tri thức mới đọc được.
- Trình bày và truyền đạt được những tri thức vừa đọc cho những người khác hiểu.
- Trong một chừng mực nhất định có thể đề xuất những tri thức, ý tưởng mới từ những gì đã đọc được.